Melanie Maria – Kun je twee grote liefdes hebben?

Na mijn afstuderen dacht iedereen dat ik volledig voor mijn werk zou gaan, toch koos ik ervoor om moeder te worden. Vanaf het begin dacht ik: ‘wat gaat de kunstwereld ervan denken?’ Voor een pas afgestudeerde lijkt de kunstwereld groot en eng. De kunstacademie is een veilige plek waar je op een gelijkwaardige manier met docenten omgaat, maar de echte wereld is anders: je komt mensen tegen die onaardig of onbetrouwbaar zijn en merkt al snel dat het credo ‘Voor jou tien anderen’ zeker opgaat. Maak je daar een kind bij, dan is het nog erger. 

Een paar maanden voor mijn bevalling stond ik op een kunstbeurs voor alumni en had daar een interessant gesprek over mijn werk met een van de mentoren. Op een gegeven moment dwaalde haar blik af naar mijn buik en vroeg ze of ik zwanger was. Toen ik ja zei, liep ze weg. Als ik er nu over nadenk, krijg ik weer kippenvel van haar snoeiharde reactie. Ik wist de dagen erna niet wat voor houding ik aan moest nemen en hoe ik mezelf moest presenteren. Maar ik besefte dat zolang je verbergt dat je zwanger bent, je het taboe in stand houdt. Daarom koos ik ervoor om in plaats van extra wijde jurken de laatste dagen van de beurs strakke kleding te dragen.  

Zwangerschap en ouderschap waren nooit onderwerp van gesprek geweest op de academie. Docenten benoemden niet eens dat ze zelf kinderen hadden, daar kwam ik pas achter toen ik later gastlessen kwam geven. Als het krijgen van kinderen tijdens de academietijd bespreekbaar was geweest, had mij dat zeker geholpen. Een academie bereid je wel voor op het kunstenaarschap maar niet op het kunstenaarsleven. Je leert niets over hoe je privé en werk moet combineren: wat doe je als je niet direct succes hebt, hoe kom je aan geld voor een privéleven en wat als je een kinderwens hebt? Je praat al die jaren alleen maar over een succes-scenario dat maar voor weinig mensen is weggelegd en waarin kinderen niet voorkomen. Door het maken van de podcast De openbaring, waarin ik moederkunstenaars interviewde, ontdekte ik dat er echt een taboe rust op zwanger zijn in de kunstwereld. Het heeft lang geduurd voor ik kon omarmen dat ik een moederkunstenaar ben. Ik kan het nu beter accepteren, maar de schaamte is er nog.

In het begin van mijn carrière heb ik geprobeerd mijn kind te integreren in mijn kunstenaarspraktijk. Een paar maanden na mijn bevalling ontving ik een uitnodiging voor een residentie en ondanks alle praktische bezwaren besloot ik het aan te gaan. Tijdens de voorbereidende online gesprekken verscheen ik bewust met kind in beeld, omdat ik wilde bewijzen dat ik moeder en kunstenaar tegelijk kon zijn. Toen de organisatie op atelierbezoek wilde komen voelde ik hun afkeurende blikken omdat ik vertelde dat ik tijdelijk geen atelier had en ze thuis zou ontvangen. Gaandeweg werd ik steeds vaker gebeld omdat ze zich zorgen maakten of ik het wel aankon als jonge moeder. Toen ik op een stormachtige dag mijn kunstwerk ging installeren, moest mijn collega het van me overnemen omdat het niet lukte met een huilend kind in de draagzak. Die dag kon ik niet de kunstenaar zijn die ik wilde zijn en ook niet de moeder die ik wilde zijn. Sindsdien worstel ik met de vraag: Kun je twee grote liefdes hebben?  Ik had het heel fijn gevonden als ik juist was gesteund in mijn streven om moederschap en kunstenaarschap te combineren in plaats van wantrouwen en afkeuring. Door situaties als deze blijft de schaamte rondom moederschap bestaan.

Waarom is er bij het Mondriaan Fonds geen button: Ik ben moeder geworden: wat moet ik doen?

Het krijgen van kinderen blijkt voor veel vrouwelijke kunstenaars een moment om te stoppen met het kunstenaarschap: het is belangrijk om ze juist dan te steunen. Het valt mij op dat er voor moeder-kunstenaars geen loketten zijn om je vragen te stellen. Waarom is er bij het Mondriaan Fonds geen button: ‘Ik ben moeder geworden: wat moet ik doen?’ Zolang dat er niet is, voel je je een vreemde eend in de bijt. In een ideale kunstwereld zijn de drempels lager. Als je als organisatie zo dominant bent als het Mondriaanfonds, wees dan ook deel van de verandering. Ik mis richtlijnen die tegemoetkomen aan het normaliseren van het krijgen van kinderen. Er wordt geen rekening gehouden met een situatie die eigenlijk heel normaal is. We komen allemaal uit een moeder en ook kunstenaars kiezen voor kinderen. Toen ik onlangs de definitie van het moederschap opzocht, ontdekte ik dat het een officieel beroep is, dat in de nationale beroepengids is opgenomen met alle kwalificaties die je daarvoor nodig hebt. Waarom zetten we dit niet op ons cv? Inmiddels heeft het Mondriaan Fonds de voucher ‘Kunstenaar met kind’ geïntroduceerd, maar die geldt alleen in het geval van een expositie of residentie. Dit staat haaks op mijn ervaring dat het zorgen voor jonge kinderen een project op zichzelf is en je dan juist financiële steun nodig hebt voor de basis, zonder voorwaarden en onafhankelijk van of je deelneemt aan kunstprojecten. Ik zou er veel voor over hebben om een residentie te doen met kinderopvang of met andere moeder-kunstenaars, maar op dit moment zijn er nauwelijks mogelijkheden. Wat mij heel erg steunt is dat ik op social media herkenning vind. Herkenning en erkenning krijgen is zo belangrijk. De kunstwereld doet dit nauwelijks voor ons, we moeten het zelf doen. Toen ik mijn verhaal deelde over de schaamte die ik voelde rondom mijn zwangerschap, ontving ik reacties van anderen die hetzelfde hadden meegemaakt. 

Ik ben afgestudeerd in performancekunst, maar op dit moment werk ik aan het documenteren van mijn gezinsleven. Ik zet de camera op het aanrecht en fotografeer het leven met de kinderen. Ik noem het geen werk maar een archief en toon delen ervan op social media. Ik wilde niet zo’n kunstenaar worden die haar kinderen meeneemt in haar werk, maar hoe meer ik erover nadenk, hoe meer ik voel dat ik de aangewezen persoon ben om dat te doen. Ik wil me uitspreken vóór moederkunstenaars omdat ik het belangrijk vind om het taboe en de schaamte weg te nemen: dat kan alleen door zelf in beweging te komen. Ik realiseer me dat het nu extra zwaar is omdat mijn kinderen nog zo klein zijn. Ik probeer te accepteren dat het niet allemaal tegelijk hoeft. Ik mag deze tijd nemen om er voor de kinderen te zijn en kan daarna mijn kunstenaarschap weer oppakken. Ik zie deze fase als een stilte-retraite waarin ik mezelf ademruimte geef. Ik mis de kunst en het werken, maar geef nu mijn tijd en aandacht aan mijn kinderen. Ik ben werk aan het voorbereiden voor als ik straks weer meer ruimte krijg. Samen met mijn partner wil ik grote sets en installaties maken waarin ik theater, dans, performance en scenografie ga combineren. Het geeft kracht om te weten welke richting ik straks op wil. Zodra het kan, ga ik het allemaal maken!